Hợp đồng tương lai là gì? Ví dụ và đặc điểm hợp đồng tương lai

Bên cạnh thị trường cơ sở, thị trường phái sinh với nhiều cơ chế giao dịch hấp dẫn hơn đang ngày càng thu hút rất nhiều nhà đầu tư tham gia giao dịch. Trong bài viết này, mình sẽ giới thiệu với các bạn về hợp đồng tương lai, một trong những công cụ phổ biến và dễ tiếp cận nhất của thị trường phái sinh.

Hợp đồng tương lai là gì?

Hợp đồng tương lai là thỏa thuận giữa hai bên mua và bán về một giao dịch diễn ra trong tương lai với mức giá mức giá được xác định từ thời điểm ký kết hợp đồng.

Trong lĩnh vực tài chính, hợp đồng tương lai (futures contract) là một hợp đồng chuẩn hóa giữa hai bên nhằm trao đổi một tài sản cụ thể có chất lượng và khối lượng chuẩn hóa với giá thỏa thuận hôm nay (gọi là giá tương lai(futures price) hay giá xuất phát) nhưng lại giao hàng vào một thời điểm cụ thể trong tương lai, ngày giao hàng). Các hợp đồng này được giao dịch thông qua sàn giao dịch tương lai (futures exchange). Một bên đồng ý mua tài sản cơ sở trong tương lai, hay “bên mua” trong hợp đồng, gọi là “trường vị” (long), còn một bên đồng ý bán trong tương lai, hay “bên bán” trong hợp đồng, gọi là “đoản vị” (short). Thuật ngữ trên phản ánh kỳ vọng của các bên – người bán hy vọng giá hàng hóa sẽ giảm, còn người mua hy vọng giá hàng hóa sẽ tăng. Lưu ý rằng tự bản thân hợp đồng không tốn phí khi ký kết; thuật ngữ mua/bán chỉ là công cụ ngôn ngữ thuận tiện để phản ánh vị thế của các bên (trường vị hoặc đoản vị).

Trong nhiều trường hợp, tài sản cơ sở trong hợp đồng tương lai có thể hoàn toàn không phải là “hàng hóa” truyền thống – nghĩa là, đối với hợp đồng tài chính tương lai, tài sản hoặc mặt hàng cơ sở có thể là các loại tiền tệ, chứng khoán hay công cụ tài chính và tài sản vô hình hoặc các khoản mục tham chiếu như chỉ số chứng khoán và lãi suất.

Đặc điểm của hợp đồng tương lai

Để sử dụng công cụ chứng khoán phái sinh hiệu quả, nhà đầu tư cần hiểu rõ về đặc điểm của hợp đồng tương lai:

• Tính chuẩn hóa: Hợp đồng tương lai là sản phẩm tài chính được niêm yết và giao dịch trên sở giao dịch chứng khoán phái sinh. Các điều khoản hợp đồng tương lai đều được chuẩn hóa, quy định chi tiết như: loại tài sản, chất lượng tài sản, quy mô hợp đồng, cách thức thanh toán…
• Bù trừ và ký quỹ: Ký quỹ là hoạt động bắt buộc là biện pháp đảm bảo nghĩa vụ thanh toán của cả hai bên mua và bán, đúng cam kết hợp đồng. Trung tâm quản lý sẽ tiến hành hạch toán giá, sau đó yêu cầu bù trừ hoặc thanh toán hàng ngày, theo giá trị thực tế.
• Dễ đóng vị thế: Nhà đầu tư có thể đóng vị thế bất cứ lúc nào, bằng cách tham gia vị thế ngược của hợp đồng tương lai tương tự. 
• Đòn bẩy tài chính: Mang lại khả năng thu lại lợi nhuận lớn cho nhà đầu tư tham gia hợp đồng tương lai. Với hiệu ứng đòn bẩy tài chính, mức sinh lời từ hợp đồng tương lai thường cao hơn đầu tư thị trường tài sản cơ sở.
• Tính thanh khoản cao: Nhà đầu tư dễ dàng bán hoặc mua hợp đồng tương lai khi biết trước 1 số điều khoản cụ thể trong hợp đồng.
• Tính an toàn cao, rủi ro thấp: Cả hai bên mua bán hợp đồng đều bị ràng buộc bởi những quy định, quyền và nghĩa vụ cụ thể.

Lợi ích khi tham gia hợp đồng tương lai

Những lợi ích mà hợp đồng tương lai mang lại cho nhà đầu tư gồm:

Tính tiện lợi: 

Hợp đồng tương lai giao dịch cũng giống như cổ phiếu. Khi nhà đầu tư mở vị thế mua một hợp đồng tương lai, tức là bạn đang dự đoán thị trường tăng vào thời điểm đó, nếu như đúng như kỳ vọng thì tới lúc đáo hạn nhà đầu tư sẽ nhận được lợi nhuận.

Tỷ lệ đòn bẩy cao:

Nhà đầu tư có khả năng thu được những khoản lợi nhuận cao dù chỉ có với số tiền ký quỹ nhỏ hơn nhiều so với giá trị hợp đồng. Mức sinh lời này thường cao hơn khá nhiều so với mức sinh lời trên thị trường cơ sở.

Tính thanh khoản cao:

Nhà đầu tư có thể bán hợp đồng tương lai sau khi mua, không giống như cổ phiếu ít nhất phải chờ 02 ngày để cổ phiếu về tài khoản. Việc định giá, khối lượng và giá trị giao dịch được công bố công khai tạo sự minh bạch trên thị trường nên lúc nào thị trường phái sinh cũng tập trung nhiều người bán và người mua.

Là công cụ kiểm soát rủi ro: 

Bằng cách bán hợp đồng tương lai, nhà đầu tư có thể hạn chế thua lỗ trong trường hợp thị trường cơ sở có xu hướng giảm điểm. 

Không mất phí vay phát sinh:

Người chơi chỉ cần đặt cọc một khoản tiền nhỏ đề phòng có khoản lỗ phát sinh.

Ví dụ về hợp đồng tương lai

Một công ty hàng không vì muốn bảo đảm giá nhiên liệu không bị gia tăng bất ngờ, có thể tiến hành thực hiện hợp đồng mua nhiên liệu giao vào một thời điểm tương lai, với một mức giá được xác định trước đó. Giả sử một nhà phân phối nhiên liệu có thể bán một hợp đồng tương lai để đảm bảo nó có một thị trường ổn định cho nhiên liệu và để bảo vệ chống lại sự giảm giá bất ngờ.

Cả hai bên đều đồng ý về các điều khoản cụ thể: Mua (hoặc bán) 1.000 thùng nhiên liệu, giao hàng sau 90 ngày, với mức giá 50 USD/thùng. Nếu sau 90 ngày giá dầu giảm từ $ 50 mỗi thùng xuống còn $ 49, thì người bán sẽ thu lời được $ 1.000. Ngược lại, nếu hợp đồng tăng từ $ 50 lên $ 51, người bán sẽ lỗ $ 1.000.

Ưu và nhược điểm của hợp đồng tương lai

Ưu điểm

Nhà đầu tư có thể sử dụng hợp đồng tương lai để đầu cơ theo hướng giá của một tài sản cơ bản.

Các công ty có thể phòng ngừa giá nguyên liệu thô hoặc sản phẩm họ bán để bảo vệ họ khỏi biến động giá bất lợi

Số tiền đặt cọc trong hợp đồng tương lai thường có mức khá thấp không phải là toàn bộ giá trị của sản phẩm hàng hóa

Không bị mất phí qua đêm cho tới ngày đáo hạn hợp đồng

Nhược điểm

Các nhà đầu cơ có thể thua lỗ, mất nhiều tiền hơn so với số tiền ký quỹ ban đầu do hợp đồng tương lai sử dụng đòn bẩy

Đầu tư vào một hợp đồng tương lai có thể gây cản trở cho 1 chủ đầu tư do họ dễ dàng bị bỏ lỡ bởi các biến động giá của hợp đồng giao ngay

Sử dụng ký quỹ trong hợp đồng tương lai có thể là con dao hai lưỡi với các nhà giao dịch khi nhờ vào đó họ sẽ thu được lợi nhuận lớn loa nhưng cũng có thể khiến họ mất trắng, cháy tài khoản.

Chiến lược giao dịch với hợp đồng tương lai hiệu quả

Ngoài những chiến lược giao dịch hay đã từng được nhắc đến, VnRebates sẽ giới thiệu tới các bạn thêm 2 chiến lược phổ biến nhất để thực hiện giao dịch hợp đồng tương lai, đặc biệt là tại thị trường Việt Nam.

Đầu cơ hợp đồng tương lai theo xu thế giá

Chiến lược đầu tư theo xu thế giá hay giao dịch xu hướng là một chiến lược đã được chứng minh sự thành công trong lịch sử hoạt động ngành giao dịch tài chính. 

Khi bạn nhận thấy một xu hướng tăng, hãy thực hiện mua hợp đồng tương lai và chờ bán để đóng vị thế ngay lập tức khi giá tăng. Ngược lại, hãy bán khống nếu bạn nhận ra xu hướng giảm.

Chiến lược đầu tư theo xu hướng nên được thực hiện trên những khung thời gian lớn để có thể tận dụng tối đa sức mạnh của các chu kỳ thị trường.

Chiến lược giao dịch trong ngày

Chiến lược giao dịch trong ngày (hay còn được gọi là “Day Trading”), là việc nhà đầu tư mở và đóng các vị thế của mình trong cùng ngày giao dịch, việc này có thể giúp bạn tận dụng tối đa cơ chế T+0 của thị trường phái sinh. Đôi khi vị thế cũng có thể được nắm giữ qua vài ngày.

Thông thường để thực hiện giao dịch trong ngày các nhà đầu tư thường giao dịch trong khung thời gian nhỏ nên sẽ rất dễ gặp nhiễu trong phân tích của mình. Với chiến lược này, tần suất lệnh khá lớn và sẽ tiêu tốn của các bạn một khoản phí giao dịch đáng kể.